Mechanizm sprzężenia zwrotnego w kontroli

Kontrola w zarządzaniu jest zasadniczo takim samym podstawowym procesem, jaki można spotkać w systemach biologicznych, fizycznych i społecznych. Jak zauważył Norbert Wiener (1971), komunikowanie się lub przekazywanie informacji i kontrola występują w funkcjonowaniu każdego

systemu. Wiener rozumiał „informację” w sensie ogólnym, obejmującym przekazywanie energii, impuls elektryczny, reakcję chemiczną, pisaną lub ustną wiadomość lub jakikolwiek inny sposób, za pomocą którego może być przekazywana wiadomość. Wiener wykazał, że w nauce zwanej cybernetyką, wszystkie rodzaje systemów kontrolują się poprzez sprzężenie zwrotne informacji wykrywającej błąd na drodze do celu i inicjującej działanie ko-rygujące. Innymi słowy, wszelkie systemy wykorzystują część swojej energii dla celów sprzężenia zwrotnego, które porównuje wykonanie z normą. Takie proste sprzężenie zwrotne pokazano na rys. 6.

Przypomnijmy, że R. Webber uznał kontrola przez sprzężenie zwrotne za jednem z dwóch sposobów sprawowania kontroli, i za jedno z najbardziej rozpowszechnionych zjawisk w przyrodzie. Zjawisko to dostrzegła i w pełni wykorzystuje nowoczesna nauka i technika. Zdolności do wykrywania źródeł światła u roślin czy natychmiastowe reakcje na zmiany temperatury u ludzi są przejawami „życia”, czyli czynnych reakcji (odreagowań) na bodźce. Tak dzieje się we wszystkich systemach kontrolnych ze sprzężeniem zwrotnym. System, aby zrealizować swoje cele lub potrzeby, musi pobierać zasoby ze-wnętrzne musi je przetwarzać w wytwory na użytek wewnętrzny i przekazać na zewnątrz musi kontrolować stan relacji dla wykrycia niebezpiecznych od-chyleń. Takie systemy sterują wszystkimi organizmami żywymi. Coraz czę-ściej można je spotkać w życiu gospodarczym i społecznym. To one kontrolu-ją temperaturę w różnego rodzaju obiektach, sterują automatyczną linią montażową czy wyrafinowaną nawigacją kosmiczną. Proste automatyczne urządzenia kontrolne sterujące funkcjonowaniem urządzeń coraz częściej goszczą w naszych domach. Od dawna znane jest automatyczne urządzenie regulujące temperaturę w pomieszczeniach, którego istota polega na współ-działaniu między termostatem, piecem i pokojem. Zawiera ono wszystkie elementy układu zamkniętego: wyznacznik celów (czytelnik), czujnik (ter-mometr), procesor (obwody termostatu), jednostkę decyzyjną i regulującą (przekaźnik termostatu), zasilanie (paliwo) i wyniki (ogrzewanie pokoju). System taki funkcjonuje dość dobrze, jeśli piec ma dostateczną wydajność, a warunki są względnie stabilne w oczekiwanych granicach. Wystąpią jednak problemy, jeśli warunki te nie będą spełnione. Na przykład piec, termostat