Istotne znaczenie mają tu awanse

poprawa wizerunku firmy w otoczeniu. W grupie elementów motywowania pozapłacowego o charakterze materialnym występują ponadto: ubezpieczenia, bony towarowe, przydzielanie pracownikom sa-mochodu służbowego, telefonu komórkowego. Do tej grupy należą też pożyczki ni-skooprocentowane i bezzwrotne. Powszechne są pożyczki udzielane pracownikom z funduszu socjalnego czy też środków obrotowych firmy. Innym świadczeniem jest otaczanie pracowników i ich rodzin opieką medyczną. Stosowane są także zakupy przez pracowników produktów firmy po preferencyjnych cenach bądź nagrody rze-czowe, szeroki zakres usług socjalno-rekreacyjnych, przyjęcia okazjonalne, fundowanie wczasów, wycieczek szczególnie wyróżniającym się pracownikom, wynajem sal, basenów, organizacja imprez sportowych, festynów rodzinnych.

W grupie motywatorów pozapłacowych o charakterze pozamaterialnym szcze-gólne znaczenie ma posiadanie pracy będącej źródłem stałych dochodów. Chociaż płaca jest w naszych warunkach nadal istotnym elementem motywowania, to posia-danie pracy jest często wyżej stawiane niż poziom zarobków. Z pewnością i stałością pracy pracownicy wiążą możliwość osiągnięcia szeregu innych korzyści, mających wymiar materialny, jak i pozamaterialny. Zapewnienie pewności pracy jest coraz trudniejsze, bowiem działalność gospodarcza zawsze wiąże się z pewnym ryzykiem, a pracownicy nie mogą odcinać się od partycypowania w tym ryzyku, które samo w sobie może działać mobilizująco, skłaniać do przedsiębiorczości i kreatywności. Dla pracowników koniecznością staje się zrozumienie, że w obecnych warunkach zagwa-rantowanie im pewności zatrudnienia jest trudne, a czasem nawet niemożliwe. Wymaga to jednak wsparcia ze strony kultury organizacyjnej i większego zrozumienia dla idei przedsiębiorstwa jako wspólnoty interesów.

Istotne znaczenie mają tu awanse. Pracownicy wysoko cenią możliwość awansu na wyższe stanowisko, jasne ścieżki kariery, wspieranie rozwoju zawodowego przez bez-pośredniego przełożonego. Dlatego w badanych firmach określa się ścieżki rozwoju – możliwe stanowiska awansu oraz kompetencje, jakie pracownik musi posiadać.