W każdym kraju urzędy statystyczne wydają ogólne roczniki staty-styczne, w których można znaleźć informacje o turystyce, a także analizy sytuacji gospodarczej. W Polsce analizy GUS publikowane są w całości w dzienniku „Rzeczpospolita”. W większości krajów wydawane są też roczniki specjalistyczne (np. „Jahrbuch für Fremdenverkehr”, „The Yearbook of China Tourism Statistics” itp.). Generalnie, im dany kraj jest bardziej rozwinięty i przywiązuje większe znaczenie do turystyki, tym lepszą informacją statystyczną dysponuje.

Wywiad bezpośredni a) reprezentatywność próby i możliwość bieżącej kontroli, – b) dokładność odpowiedzi, – c) możliwość stosowania dłuższych kwestionariuszy,

– d) możliwość jednoczesnej obserwacji a tym samym oceny wiarygodności odpowiedzi, e) możliwość indywidualizowania rozmowy z respondentami a) wysokie koszty, b) niebez-pieczeństwo zbyt pospiesznie dokonywanych wywiadów, c) błędy wywołane wpływem osobowości ankietera na przebieg badań, d) trudności z przeprowadzeniem wywiadów w pewnych grupach społeczeństwa

Podobne zalety i mankamenty mają ankiety prasowe. Ankieta prasowa rozsyłana za pośrednictwem poczytnego i cieszącego się uznaniem pisma napotyka na ogół na duży odzew. Druk ankiety w prasie nie pozwala natomiast na przestrzeganie reprezentatywności badań, ponieważ struktura respondentów odsyłających wypełnione formularze różni się zawsze w jakimś stopniu od struktury zbiorowości generalnej. Ankietyzacja i wywiady prowadzone przy pomocy ankieterów mogą – jak już wspomniano

Badania panelowe. Zbiorowość osób lub instytucji będąca obiektem badań, dobierana czy to na zasadzie doboru losowego, czy celowego może być ustalana doraźnie tylko na potrzeby jednorazowych badań lub badań wielokrotnych, zwykle prowadzonych w regularnych odstępach czasu i dotyczących tego samego przedmiotu. Próbę taką nazywamy panelem. Termin panel jest używany jako określenie metody badań i próby, na której badania te są przeprowadzone. W skład panelu mogą wchodzić osoby lub instytucje (np. wybrane hotele, biura podróży).

Według W. Hunzikera i K. Krapfa, „popyt turystyczny jest sumą dóbr turystycznych, usług i towarów, które turyści skłonni są nabyć przy określonym poziomie cen” . Z definicją tą można się zgodzić, jeśli pa-miętamy, że „nabywanie dóbr turystycznych” polega na kupowaniu (prawa do korzystania) z nich (np. wody, słońca, zbiorów dzieł sztuki). Z punktu widzenia marketera – jak już wspomniano – nieistotny jest przy tym spór czy popyt turystyczny obejmuje jedynie dobra i usługi, które służą zaspokojeniu potrzeb związanych z podróżą i wypoczynkiem, czy także to, co turyści zwykli kupować w miejscu stałego zamieszkania . Przed-siębiorstwo turystyczne może bowiem rozmaicie kształtować profil swojej działalności, dostosowując się do warunków rynkowych. Nic nie stoi więc na przeszkodzie, aby agencja turystyczna zaspokajała także popyt na prasę, benzynę czy żywność, jeśli działalność taka zapewnia godziwe zyski.

Wiele badań marketingowych zorientowanych jest na zachodzące na rynku zmiany. Dotyczy to np. dynamiki preferencji turystów w odniesieniu do wyboru kierunków wyjazdów czy wzrostu lub spadku wydatków na podróże. Na potrzeby tego typu badań zbiorowość próbna powinna być względnie stała (zmiany nie powinny następować co najmniej przez rok), gdyż mniejsza jest wówczas wiarygodność wyników badania. Względnie stałą próbną zbiorowość poddawaną okresowym, powtarzalnym badaniom nazywamy panelem.

Nie oznacza to jednak, iż każde badania nad koncepcją produktu muszą odznaczać się kompleksowością. Przedmiot, zakres i procedurę badań wyznaczają problemy, które przedsiębiorstwo musi lub zamierza rozwiązać. Celem badań mogą być przykładowo preferencje konsumentów odnoszące się jedynie do wybranych składników usługowego pakietu (np. standardu przejazdu, obsługi przewodnickiej). Maksymalna konkretyzacja celu badań ułatwia ścisłe ustalenie procedury badawczej, porównanie wyników z założonym celem oraz efektywne i oszczędne wykorzystanie przeznaczonych na badania środków finansowych.

Powyższe kwalifikacje nie są oczywiście wyczerpujące. Każde przed-siębiorstwo musi bowiem dokonywać podziału rynku za pomocą dobranych kryteriów, co nie jest sztuką dla sztuki, lecz służy określonym celom poznawczym i praktycznym.

Podstawowe właściwości każdego rynku można opisać charakteryzując przedmiot wymiany, występujące na nim podmioty oraz cechy popytu i podaży oraz tzw. warunki wejścia na rynek. Znajomość tych cech rynku turystycznego jest nieodzownym warunkiem racjonalności decyzji przed-siębiorcy.

Po drugie, relatywny spadek cen i stałe doskonalenie komunikacji uczyniło podróże na dalekich dystansach łatwymi i przyjemnymi. Złożyły się na to: powstanie szybkich połączeń kolejowych i lotniczych, budowa autostrad oraz wzrost liczby samochodów. W związku z rozwojem systemu świadczeń socjalnych i przedłużeniem życia, ważącą grupę turystów zaczęli stanowić ludzie starsi. W wielu środowiskach podróże turystyczne stały się symptomem społecznego statusu i towarzyskiej pozycji.

Do struktury produktu turystycznego nawiązuje też pogląd, w myśl którego w ramach podaży należy wyróżniać trzy grupy elementów:

– atrakcje, które stanowią dla turysty główny czynnik przyciągający,

– szeroko pojęte środki i urządzenia komunikacyjne, środki komu-nikacji rynkowej, więź z turystami oraz

– urządzenia i usługi recepcji .

Syntetyczne ujęcie najważniejszych problemów turystyki światowej zawiera wydawany corocznie przez Światową Organizację Turystyczną (WTO) „Economie Review of World Tourism”. Publikacje czasopiśmien- nicze dostarczają informacji o różnej wartości poznawczej i aplikacyjnej, a także rozmaitej przydatności branżowej. W każdym kraju wychodzi wiele periodyków i dzienników podejmujących problematykę ogólnogospodarczą i turystyczną. Cennym źródłem informacji mogą być nie tylko periodyki o poważnych ambicjach naukowych czy publicystycznych, lecz także wiele gazet. Ogłoszenia w dziennikach dostarczają np. danych o przedsiębiorstwach działających na rynku turystycznym, oferowanych przez nie produktach, cenach oraz natężeniu i formach aktywizacji sprzedaży. Źródłem informacji o strukturze rynku i firmach może być także reklama radiowa i telewizyjna oraz różne formy turystycznej propagandy.

Dane potrzebne do zrealizowania zamierzeń badawczych dzieli się zwykle na pierwotne i wtórne. Dane pierwotne w momencie podjęcia decyzji o badaniach jeszcze nie istnieją i trzeba je dopiero stworzyć. Uzyskuje się je poprzez badania terenowe (field research), prowadzone za pomocą technik obserwacji, ankietyzacje, wywiady, testy itp. Badania terenowe dostarczają danych surowych. ,

Ustalenie tematyki i metodyki badań rozpoczyna się od sformułowania pytań, na które pragnie się uzyskać odpowiedzi. Celu badań nie wolno formułować enigmatycznie i wieloznacznie (np. „zbadać rynek przedsię-biorstwa”), lecz trzeba to czynić w sposób możliwie konkretny (np. „jakie czynniki i z jaką siłą kształtują popyt na określone usługi turystyczne?”). Wymaga to sformułowania – już w tej fazie – wstępnych hipotez badawczych, czyli twierdzeń przyjętych jako założenia, ale nie w pełni uzasadnionych i wymagających sprawdzenia. Hipotezy umożliwiają kon-centrację na pewnych tylko, wyraźnie sprecyzowanych zmiennych i jedynie na wybranych relacjach między nimi. Liczba i dokładność hipotez są jedną z miar wiedzy o danej dziedzinie i miar kwalifikacji badacza.

Pełny program badań obejmuje wszystkie ich sekwencje, począwszy od sformułowania problemu badawczego a kończąc na wnioskach decy-zyjnych. Typowy program badawczy można podzielić na sześć faz:

– 1. Identyfikację i definiowanie problemu,

– 2. Zadanie wstępne,

– 3. Planowanie właściwych badań,

– 4. Gromadzenie danych,

– 5. Przetwarzanie i analiza informacji,