Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością zobowiązane są składać roczny bilans i rachunek wyników w sądzie rejestrowym, a spółki akcyjne ogłaszać te sprawozdania w prasie. Z działalnością większości przedsiębiorstw można się też zapoznać przy okazji turystycznych targów i giełd oraz na podstawie bieżących danych księgowości.

Kwestionariuszem wywiadu nazywamy wszelki uprzednio przygotowany, podporządkowany celom badania, zbiór pytań, bez względu na to, czy pytania są mniej lub bardziej sprecyzowane, czy oczekuje się na nie długiej i wyczerpującej odpowiedzi, czy też podkreślenia jednej wypowiedzi uprzednio przygotowanej, czy wreszcie odpowiedź wpisywana jest przez badanego, czy też przez ankietera lub osobę prowadzącą wywiad. Kwestionariuszem ankiety (ankietą) nazywamy taki typ kwestionariusza, w którym zmienne (fakty, opinie) zostały w pełni wyrażone w postaci odpowiednich pytań, zaś pytania opracowane w ten sposób, iż treść ich nie wymaga dodatkowych komentarzy badającego. Pytania i odpowiedzi ankiety mogą mieć charakter otwartych lub zamkniętych. Pytania otwarte dają respondentowi całkowitą swobodę wypowiedzi, zamknięte ograniczają wypowiedź respondenta do wyboru odpowiedniego wariantu gotowej odpowiedzi.

Badania skuteczności środków promocji – podobnie jak badanie motywów zachowań konsumentów usług turystycznych – mają charakter interdyscyplinarny, wymagający współpracy ekonomistów, socjologów, psychologów i innych. Wiąże się to z różnorodnością form i technik oddziaływania na konsumentów. Wiele z tych badań wymaga stosowania specyficznych procesów, narzędzi, a nawet urządzeń technicznych, np. badania skuteczności reklamy radiowej i telewizyjnej.

Metody eksperymentalne. W pewnych dziedzinach marketingu stosowane są metody eksperymentalne. Eksperyment to świadome tworzenie warunków, w których mają przebiegać określone zjawiska. Celem eksperymentu jest sprawdzenie hipotezy, czyli zbadanie wywoływania przez wskazane w hipotezie czynniki przypisywanych im skutków. Zasadą eksperymentu jest stworzenie warunków obserwacji eliminujących wpływ czynników ubocznych. Możliwa jest tylko zmiana jednego czynnika (np. wysokości ceny, techniki sprzedaży, środka reklamy) przy niezmienności innych czynników. Na podstawie tak przeprowadzonego eksperymentu można określić wpływ zmienionego czynnika (np. ceny), na badane zjawiska (np. na wysokość sprzedaży). Mechanizm ten wykorzystuje się

W dyskusjach grupowych może brać udział od kilku do kilkunastu osób. Dobór uczestników następuje zależnie od celu badania i stopnia rozpoznania problemu. Jest zrozumiałe, iż dyskusja, która ma rozstrzygnąć o strukturze nowego pakietu usługowego dla podróżujących biznesmenów, musi toczyć się w innym składzie niż spory o wzorce wypoczynku dla matek z dziećmi. Generalnie skład uczestników grup powinien być tak kształtowany, aby można było poznać nie tylko poglądy określonych grup konsumentów, mogących tworzyć przyszłe segmenty rynku, lecz także opinie bezpośrednich wytwórców usług i rynkowych pośredników. Z tego względu organizuje się dyskusje w kilku grupach, co pozwala na przedstawienie różnych poglądów.

Obserwacja jest przydatna głównie do rejestrowania faktów. Można ją wykorzystywać do ewidencjonowania liczby turystów korzystających z określonych urządzeń (np. lokali gastronomicznych, parkingów), śledzenie obsługi klientów w różnych zakładach i stosowanej tam organizacji pracy, badań sezonowości ruchu turystycznego itp. Są to więc badania dające odpowiedzi na pytania: „co?” i „ile?”. Uzyskane w ten sposób informacje są pomocne w ustaleniu zależności między zjawiskami, zwłaszcza jeśli są one policzalne lub poddają się skalowaniu. Materiały te nie pozwalają natomiast na przekonywające wyjaśnienie przyczyn zjawisk, czyli znalezienie odpowiedzi na pytanie „dlaczego?”. Tak np. obserwacja ujawnia pewne charakterystyczne wzory zachowań turystów pochodzących z różnych krajów czy rekrutujących się z określonych warstw społecznych, ale jest mało przydatna w rozpoznawaniu motywów ich postępowania.

Idee i koncepcje akcji promocyjnych winny być wszechstronnie dys-kutowane i selekcjonowane (concept testing). „Testowanie koncepcji” winno dać odpowiedzi na pytanie: czy dana koncepcja pomoże nam zrealizować założone cele promocji, a więc trafi do stosownej grupy docelowej poprzez łatwo zauważalną i klarowną treść, formę i za pomocą proponowanych środków, czy wywoła pożądane skutki oraz czy będziemy w stanie ją sfinansować?

Specyficzne są także możliwości i skutki manewrowania podażą w warunkach spadającego popytu. Spadek taki może nastąpić pod wpływem dochodów ludności, rewaloryzacji waluty kraju będącego celem podróży czy zaistnienia różnych innych okoliczności zniechęcających do podróżowania. „Jeśli popyt spadnie, podaż turystyczna nie jest w stanie zmniejszyć się w takich samych rozmiarach, a najczęściej zmienić się nie może w ogóle… Możliwości podażowe pozostają wówczas po prostu nie wykorzystane. Wynika to z niemożności produkowania usług na zapas” .

Popyt turystyczny cechuje w dużej mierze sezonowość. Podstawową przyczyną sezonowości są zjawiska przyrodnicze. Sezonowość mierzona liczbą osób odwiedzających popularne obszary turystyczne dowodzi, że w okresie 3-5 miesięcy uzyskuje się ok. 75% rocznego wykorzystania turystycznych urządzeń. Jak wynika z danych EWG, w latach 1960-1971 w sierpniu i lipcu Włochy odwiedziło 47% ogółu cudzoziemców, Austrię

W fazie planowania następuje wybór źródeł informacji oraz metod i technik zbierania danych. Wymaga to udzielenia odpowiedzi na wiele pytań i rozstrzygnięcia wielu problemów związanych z uzasadnieniem stosowania określonych narzędzi badawczych oraz kosztami i czasochłonnością badań (por. tabl. 9.2.). O ile badania będą wymagały zbierania danych pierwotnych, trzeba dokonać tzw. operacjonalizacji problemu, czyli przetworzenia wcześniej przyjętych pojęć i hipotez w sposób pozwalający na dokonanie pomiarów cech obiektów i zależności. W celu sprawdzenia poprawności planowanych narzędzi badawczych dokonuje się badań pilotażowych. Konieczne jest także zaplanowanie procesu wyboru próby badań.

Rynek można rozpatrywać z różnych punktów widzenia. Stosując kryterium obszaru wyróżniamy: rynek lokalny, regionalny, krajowy, kon-tynentalny i światowy. Na podstawie kryterium przedmiotu transakcji wyodrębnia się rynki dóbr produkcyjnych, dóbr konsumpcyjnych i usług, a także rynki branżowe (np. obuwia, przewozów lotniczych, usług ga-stronomicznych). Z kolei skala zawieranych transakcji i role uczestników kanałów sprzedaży decydują o zasadności wyodrębniania rynku detalicz-nego, hurtowego itp.

Studiowanie źródeł wtórnych – wbrew ich nazwie – jest punktem wyjścia do tworzenia wszelkich programów badawczych. Kosztowne i czasochłonne badania terenowe są bezzasadne, gdy wyjaśnienie problemu można znaleźć w literaturze, statystyce, sprawozdaniach firm czy innych dostępnych materiałach. Studiowanie materiałów wtórnych jest najbardziej użytecznym sposobem badań prowadzonych własnymi siłami, niezbędnych przy podejmowaniu bieżących decyzji. Wykorzystuje się przy tym mate- riały pochodzące ze źródeł w stosunku do przedsiębiorstw zewnętrznych oraz ze źródeł wewnętrznych. Źródła zewnętrzne dostarczają przede wszystkim informacji o otoczeniu przedsiębiorstwa, źródła wewnętrzne – o stanie i sposobach wykorzystania zasobów.

Na produkt turystyczny poza usługami mogą składać się także dobra materialne. W składzie produktu oferowanego przez biura podróży znajdują się często prospekty, atlasy, przewodniki, drobne upominki itp. Przedsię-biorstwa tuiystyczne mogą też na zasadach komercjalnych prowadzić sprzedaż różnych towarów służących uprawianiu turystyki (np. sprzęt turystyczny, odzież, obuwie) lub po prostu zaspokojeniu codziennych potrzeb turysty (np. kosmetyki, prasa, napoje chłodzące).

Możliwości wejścia na rynek turystyczny określa wiele czynników. W niektórych przypadkach już same właściwości przyrodnicze kraju lub regionu albo historia i zabytki miasta, w którym lokuje się przedsiębiorstwo, zapewniają pewną przewagę nad konkurentami. Jednakże w niektórych dziedzinach usług okazuje się ona nietrwała, ponieważ wyjazdy i pobyt w dowolnym miejscu mogą organizować także przedsiębiorstwa znajdujące się poza granicami kraju. Renta położenia jest czynnikiem mającym istotne znaczenie w przypadku usług o tzw. lokalizacji związanej (np. w hotelarstwie). Wiele firm usługowych (np. biura podróży, transport) nie musi jednak wiązać się ściśle z konkretnym obszarem.